Bastlar iki şekilde olup, birisi harflerle, diğeri ise adetlerle yapılır. Gerek harflerin bastında, gerekse adetlerin bastında birinci bast birbiri ile aynıdır. Harflerin bastında ikinci bast, birinci bast nutkunun harflerini birinci bastta yazılı olan rakamların toplamıyla elde edilir. Üçüncü bast, ikinci bast sayılarının, dördüncü bast üçüncü bast sayılarının ve beşinci bast dördüncü bastın, sayılarının toplamıyla elde edilir.
Harflerin bastını Elif (أ) harfini örnek vererek izahını yapalımki daha kolay anlaşılsın. Elif harfinden, Ye harfine varıncaya kadar bütün harfler bu şekilde bast edilir. Elif harfinin birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci bastları şöyledir:
Birinci bast: Elif harfinin sayısal karşılığı bir (1) dir. Lisani Arabide yazılışı ise Ahad dir. Ahad kelimesini yazdık:
ا ح د
Dal Ha Elif
4 8 1
Bu rakamları topladık. Onüç oldu. Bu harflerin adedide üç (3) tür. İkisini topladık, 16 oldu. Elif harfinin birinci bast adedi 16 tıdır.
İkinci bast: Elif harfinin birinci bast adedi olan onaltı (16) sayısını istintak (söyletmek) ettik. Bu harfler ortaya çıktı.
و ى
Ye Vav
Bu harflerin sayı karşılığının lisani Arabide yazılışı şöyledir:
سِتَّةْ عَشَرهْ
Aşerah Sitteh
10 6
Bu harfleri hurufu mukatta’ olarak yazarsak:
س ت هـ ع ش ر هـ
He Ra Şin Ayın He Te Sin
böyle olur. Bu harflerin sayısal karşılığıda şöyledir: 60 + 400 + 5 +70+300 +200 +5 = 1040 eder. Bu harfler yedi (7) adet olduğu için 1040 sayısına yedi (7) rakamını ekleriz binkırkyedi (1047) olur. Elif harfinin ikinci bastı 1047 dir.
Üçüncü bast: Elif harfinin ikinci bastı olan 1047 sayısını istintak ettik, bu harfler ortaya çıktı.
ز م غ
Ğayın Mim Ze
Bu harflerin lisani Arabideki sayısal karşılığının yazılışı:
سَبْعَةْ اَرْبَعِينْ اَلِف
Elif Erbeîn Sebah
100 40 7
Bu harfleri hurufu mukatta’ olarak yazdık:
س ب ع هـ . ا ر ب ع ى ن. ا ل ف
Elif Erbaîn Sebah
Bu harflerin sayısal karşılığını aldık: 60 + 2 + 70 + 5 + 1 + 200 + 2 + 70 + 10 + 50 + 1 + 30 + 80 = 581 oldu. Onüç (13) adette harf olduğu için 581 sayısına 13 sayısını ekleriz, toplam 594 oldu. Buda Elif harfinin üçüncü bastıdır.
Dördüncü bast: Elif harfinin üçüncü bastı olan 594 adedini aldık ve istintak ettik. Bu harfler oldu.
د ص ث
Se Sat Dal
Bu harflerin lisani Arabideki sayı karşılığının yazılışı şöyledir:
اَرْبَعَةْ تِسْعِينْ خَمْسَمِائَةْ
Hamsemieh Tisîn Erbaah
500 90 4
Bu harfleri hurufu mukatta’ olarak yazdık:
ا ر ب ع هـ . ت س ع ى ن . خ م س م ا ء هـ
Hamsemieh Tisîn Erbaah
Bu harflerin sayısal karşılığını aldık: 1 + 200 + 2 + 70 + 5 + 400 + 60 + 70 + 10 + 50 + 600 + 40 + 60 + 40 + 1 + 10 + 5 = 1624 oldu. Onyedi (17) harf olduğu için binaltıyüzyirmidört (1624) sayısına onyedi (17) adedini eklersek binaltıyüzkırkbir (1641) olur. Bu adet Elif harfinin dördüncü bastıdır.
Beşinci bast: Elif harfinin dördüncü bastı olan 1641 adedini alıp istintak ettik. Bu harfler:
ا م خ غ
Ğayın Hı Mim Elif
ortaya çıktı. Bu harflerin lisani Arabideki sayısal karşılığının yazılışı böyledir:
اَحَدْ اَرْبَعِينْ سِتَّمِائَةْ اَلِفْ
Elif Sittemieh Erbaîn Ahad
1000 600 40 1
İstintak olan bu harfleri hurufu mukatta’ olarak yazdık :
ا ح د ا رب ع ى ن س ت م ا ء هـ ا ل ف
Elif Sittemieh Erbaîn Ahad
Bu harflerin sayısal karşılığını aldık: 1+8+4+1+200+2+70+10 +50+60+400+40+1+10+5+1+30+80=973= oldu. Onsekiz (18) harf olduğu için dokuzyüzyetmişüç (973) adedine onsekiz (18) sayısını ekleriz. Toplam dokuzyüzdoksanbir (991) oldu. Bu 991 adedide Elif harfinin beşinci bastıdır.
Böylece diğer yirmiyedi (27) harfide bu tertip üzere bast edersin. Her harfin birinci bastından ikinci, ikinci bastından üçüncü, üçüncü bastından dördüncü, dördüncü bastındanda beşinci bast çıkar.
Aşağıda gelecek olan Cedvel “Harflerin bastı”nın (Bastı huruf) birinci bast adetlerini gösteren Cetvel dir.
Harflerin “Birinci Bast” adedi Cetveli budur :
Aşağıdaki Cetvelde “Bastı Hurufi” (Harflerin bastı) nin birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci bastlarını göstermektedir. Yirmisekiz (28) harfin birinci bastından beşinci bastına kadar olan harflerin bastı cetveli budur:
